Għaliex taħsbu li l-ewtanasja għandha tibqa’ illegali f’Malta, anke f’każijiet ta’ tbatija kbira u bla tama?
Il-legalizzazzjoni tal-ewtanasja tbiddel fundamentalment il-mod kif inħarsu lejn il-valur tal-ħajja umana, speċjalment dik tal-morda, l-anzjani, u l-vulnerabbli, għaliex tibgħat messaġġ li xi ħajjiet huma inqas ta’ min jgħixhom u inqas ta’ min jipproteġihom. F’pajjiż żgħir bħal Malta, fejn ir-riżorsi tal-kura tas-saħħa u s-sistemi ta’ appoġġ għadhom qed jiżviluppaw, hemm riskju akbar ta’ pressjoni sottili li tinfluwenza deċiżjonijiet fejn hemm l-abbandun, l-uġigħ u l-qtigħ ta’ qalb — speċjalment fost dawk li jħossuhom piż.
Hija realtà li l-aċċess għall-kura paljattiva ħolistika għad mhux disponibbli għall-maġġoranza assoluta tal-pazjent. Kif spjegaw it-tobba tal-MAM u tas-settur paljattiv, bil-mediċina moderna u l-avvanzi li saru fix-xjenza, m’hemm l-ebda wġigħ li ma jistax jiġi indirizzat.
Il-kampanja “Oqtol l-Uġigħ, Mhux Lili” kienet immirata sabiex toħloq kuxjenza dwar din is-sitwazzjoni reali. Illum ħafna nies qed imutu mingħajr aċċess għall-kura paljattiva jew tal-uġigħ, verament mingħajr għażla. Il-pazjent imwieżen b’kull għajnuna jista’ jkollu mewta dinjituża akkumpanjat mill-familjari jew minn professjonisti minflok jingħata s-suwiċidju assistit.
Minflok ma niftħu l-bieb għall-ewtanasja, l-isforzi tagħna għandhom ikunu diretti lejn it-tisħiħ tal-kura fi tmiem il-ħajja, l-investiment fl-appoġġ tas-saħħa mentali, u t-tisħiħ tan-networks komunitarji li jgħinu lill-individwi jħossu dinjità, mhux disperazzjoni.
Kif twieġbu lil dawk li jgħidu li l-ewtanasja hija kwistjoni ta’ libertà personali u dritt għall-awtonomija fuq il-ġisem tagħhom stess?
Kull liġi li tgħaddi jkollha impatt fuq is-soċjetà u wkoll fuq livell personali. Il-ġid komuni huwa ferm importanti f’dan l-aspett.
L-introduzzjoni tal-ewtanasja tmur lil hinn minn għażla personali u għandha konsegwenzi serji ħafna. Fuq livell soċjali, in-normalizzazzjoni tas-suwiċidju assistit ewtanasja tbiddel l-attitudnijiet lejn ix-xjuħija, il-mard, u d-diżabilità, u ddgħajjef l-impenn tas-soċjetà għall-kura u l-kompassjoni. Tista’ ġġiegħel lill-individwi jħossuhom egoisti meta ma jagħżlux il-mewt peress li inevitabbilment isiru jew huma piż għal ħaddieħor. L-awtonomija vera tinkludi rikonoxximent ta’ kif id-deċiżjonijiet tagħna jaffettwaw lil dawk ta’ madwarna — l-interdipendenza hija parti vitali mill-umanità kondiviża tagħna.
Bl-introduzzjoni tas-suwiċidju assistit, jasal messaġġ kontradittorju anke fil-konfront ta’ kampanji ta’ prevenzjoni tas-suwiċidju. Hemm ukoll il-kwistjoni tad-dilemma etika li titqiegħed fuq il-professjonisti mediċi li jaħilfu li jfejqu u mhux intenzjonalment ineħħu ħajja.
X’tip ta’ appoġġ taħseb li għandu jiġi approvat minflok l-ewtanasja għal dawk li qed ibatu b’mod serju?
Il-Gvern fix-xhur li għaddew ħareġ strateġija ċara biex tittejjeb il-kura paljattiva f’Malta fuq għaxar snin. Jidher ċar li hemm l-isfida ta’ urġenza kbira li titwettaq din l-istrateġija. Pazjenti morda terminalment bl-uġigħ ma jistgħux jistennew 10 snin, u s-soluzzjoni ma tistax tkun il-mewt taħt l-iskuża tal-awtonomija, li tħalli pazjent bl-uġigħ mhux għażla.
L-Assoċjazzjoni Medika ta’ Malta (MAM) tenfasizza li Malta trid tmur lil hinn mil-lista bażika ta’ mediċini għall-kura paljattiva tal-WHO li sfortunatament għandna llum, u tgħid li hemm bżonn li tadotta formularju aktar komprensiv simili għal ta’ pajjiżi Ewropej oħra. Huma jenfasizzaw li għad hawn nuqqas ta’ aċċess għal pazjenti morda b’mard serju ieħor minbarra tal-kanċer, morda fid-djar, u l-komunitajiet rurali. Il-MAM titlob espansjoni immedjata tal-aċċess għall-mediċini, sistemi ta’ kunsenja ta’ mediċini li tkun ibbażata fil-komunità, u żieda qawwija fl-ispeċjalisti mħarrġa fil-kura paljattiva.
Taqblu li t-titjib fis-servizzi tal-kura paljattiva jista’ jkun alternattiva effettiva għall-ewtanasja? Għaliex?
Fejn hemm esperjenza ta’ kura paljattiva ħolistika tajba, li tindirizza l-uġigħ, l-ansjetà, id-dwejjaq, u l-abbandun, id-domanda għas-suwiċidju assistit ma tibqax waħda valida.
Kif jaqsmu magħna t-tobba tal-kura paljattiva, meta persuna tirċievi l-aħbar xokkanti ta’ marda terminali, l-ewwel li toħroġ hija l-biża’ ta’ tbatija kbira. Meta l-pazjent jingħata l-assigurazzjoni li l-mediċina u l-appoġġ paljattiv jistgħu jtaffu l-uġigħ, u li se jkun akkumpanjat il-ħin kollu skont il-bżonn, id-diskussjoni ssir kif il-ħajja tista’ tittawwal biex, ngħidu aħna, tara twelid mistenni fil-familja, jew tieġ li ġej ta’ xi neputija jew xi avveniment ieħor sinifikanti għal dik il-persuna.
Kura paljattiva ta’ kwalità għolja toffri dinjità, serħan u appoġġ ħolistiku, mhux biss lill-pazjenti, iżda wkoll lill-familji u lil dawk li jieħdu ħsiebhom. Tindirizza, kemm sintomi fiżiċi, kif ukoll tħassib emozzjonali, psikoloġiku u spiritwali. Billi tiżgura aċċess għal mediċini, professjonisti esperti, u servizzi bbażati fil-komunità, soċjetà tista’ tipprovdi kumdità u għażla sinifikanti mingħajr ma tħaffef il-mewt.
Tibżgħu li jekk l-ewtanasja ssir legali, tista’ tiżloq lejn abbużi jew pressjonijiet fuq persuni vulnerabbli?
L-assikurazzjoni ta’ salvagwardja fil-liġi, fil-fatt hija wegħda mhux fattibbli. Hekk turi riċerka f’kull pajjiż fid-dinja, u Malta għandha mera biex tara x’ġara u għaliex. Il-legalizzazzjoni tal-ewtanasja tista’ tiftaħ il-bieb b’mod mhux intenzjonat għall-abbuż.
Kif ġara f’pajjiżi oħra, malli l-Gvern joffri l-ewtanasja għal xi kundizzjoni, jinfetħu kawżi fil-qrati u jintrebħu, abbażi tal-inugwaljanza. Nies li għandhom mard serju, mard kroniku u mard mentali jargumentaw li tagħhom ukoll hija tbatija daqs ta’ min għandu mard terminali u hekk, kif ġara f’pajjiżi oħra, jaqgħu is-salvagwardji u tinfetaħ għal kulħadd.
Nies vulnerabbli — speċjalment l-anzjani, dawk b’diżabilità, dawk b’mard kroniku, jew dawk mingħajr appoġġ familjari qawwi — jistgħu jibdew iħossu li huma piż. Il-legalizzazzjoni tibgħat sinjal li l-għażla tal-mewt hija aċċettabbli, anke preferibbli, taħt ċerti kundizzjonijiet. Dan jista’ jpoġġi pressjoni kwieta fuq nies li diġà jinsabu fi stati mentali fraġli.
Hemm ukoll ir-riskju ta’ motivi finanzjarji, sistemi tal-kura tas-saħħa mgħobbija żżejjed, jew saħansitra dawk li jieħdu ħsieb il-persuni mġiegħla jinfluwenzaw id-deċiżjonijiet — kemm jekk intenzjonalment kif ukoll jekk le. Ladarba ninnormalizzaw it-tmiem tal-ħajja, anke bil-kunsens, nirriskjaw li nbiddlu l-valuri tas-soċjetà ’l bogħod mill-kompassjoni u l-kura lejn il-konvenjenza u l-effiċjenza fl-ispejjeż. Id-dinjità vera ma tinstabx fit-tħaffif tal-mewt — tinstab fil-waqfa tan-nies fl-aktar vulnerabbli tagħhom u fl-offerta tagħhom ta’ kull qatra ta’ kura, appoġġ u mħabba li nistgħu.
Fil-Kanada, il-legalizzazzjoni tal-Assistenza Medika fil-Mewt (MAiD) kellha implikazzjonijiet finanzjarji li jistgħu jitkejlu. Skont rapport mill-Uffiċjal Parlamentari tal-Baġit Kanadiż, il-pajjiż iffranka madwar $86.9 miljun fi spejjeż tal-kura tas-saħħa fl-2021 minħabba l-MAiD skont il-liġijiet eżistenti. Meta l-liġi ġiet estiża biex tinkludi aktar pazjenti eleġibbli, l-iffrankar projettat żdied għal $149 miljun fis-sena, l-aktar minn tnaqqis fl-infiq fuq il-kura fi tmiem il-ħajja.
Meta l-mewt issir miżura ta’ ffrankar tal-ispejjeż, individwi vulnerabbli jistgħu jħossuhom ippressati — b’mod sottili jew miftuħ — biex jagħżluha. Il-biża’ hi li l-effiċjenza ekonomika tista’ tibda tegħleb il-kompassjoni, speċjalment f’sistemi b’riżorsi limitati bħal tagħna. Dan l-eżempju jenfasizza għaliex l-investiment f’kura paljattiva robusta mhux biss huwa moralment sod iżda wkoll salvagwardja kontra konsegwenzi mhux intenzjonati bħal dawn.
Kif tirrispondi għat-talb ta’ familji li jaraw lill-ġenituri tagħhom jitilfu d-dinjità fil-mewt?
Hawn ħafna familji li qed jassistu familjari jmutu muġugħa! Nissimpatizza ma’ dawn il-familji għax probabbilment kull familja tista’ tgħid li għaddiet minn sitwazzjonijiet simili. Dan juri kemm f’pajjiżna għad għandna x’nagħmlu fil-qasam tal-kura paljattiva. Ejja nħeġġu lill-Gvern sabiex b’urġenza jagħmel disponibbli l-mediċini rakkomandati mit-tobba u mhux nibqgħu biss b’mediċini bażiċi.
Meta l-familji jaraw lil xi ħadd li jħobbu jissaporti tbatija fit-tul jew jitlef aspetti tal-personalità u l-awtonomija fiżika tiegħu, ikun ta’ qsim il-qalb. Ilkoll akkumpanjajna familjari tagħna fl-aħħar mumenti diffiċli tal-ħajja. Mewta naturali akkumpanjata hija mewta dinjituża. Id-dinjità ma tisparixxix sempliċement għax xi ħadd isir fraġli jew dipendenti. Id-dinjità hija inerenti f’kull persuna, irrispettivament mill-kundizzjoni tagħha. Inkella nkunu qed nimplikaw li l-anzjani u l-persuna b’diżabilità għandhom b’xi mod inqas dinjità.
It-tweġiba mimlija kompassjoni tinsab f’kif nieħdu ħsiebhom, mhux f’li nħaffu l-mewt. Bil-kura paljattiva avvanzata, nistgħu nimmaniġġjaw l-uġigħ, nirrestawraw il-kumdità, u ngħinu lill-pazjenti jħossuhom siguri, apprezzati, u konnessi. Id-dinjità tiġi ppreservata meta ndawru lil xi ħadd bl-imħabba, il-paċenzja, u l-ħila — mhux meta nqisu t-tbatija bħala raġuni biex intemmu l-ħajja. Fil-fatt, l-għażla li nimxu maġenb xi ħadd matul l-agħar mumenti tiegħu hija waħda mill-aktar modi qawwija kif nuru kompassjoni ġenwina.
Hemm differenza bejn “ewtanasja attiva” u “li tħalli persuna tmut b’mod naturali” f’termini etiċi u legali?
Id-differenza ewlenija tinsab fl-intenzjoni u l-azzjoni. Fl-ewtanasja attiva jew suwiċidju assistit, iseħħ att deliberat fejn skont il-proposta mressqa mill-Gvern, il-pazjent jamministra lilu nnifsu l-mediċina letali bl-intenzjoni espliċita li jtemm ħajtu.
Li tħalli persuna tmut b’mod naturali mhijiex ewtanasja. Kull pazjent għandu d-dritt li jirrifjuta trattament li jtawwal il-ħajja bla bżonn u għandu d-dritt li jitħalla jmut mewta naturali. Fil-kura paljattiva dan mhux biss huwa permess iżda appoġġjat billi jinżammu jew jiġu rtirati trattamenti li jsostnu l-ħajja (bħal ventilaturi) u billi l-marda sottostanti titħalla tieħu l-kors tagħha filwaqt li tiġi pprovduta medikazzjoni biex jiġi eliminat l-uġigħ. Etikament, dan ifisser li n-natura titħalla tipproċedi, allinjata mal-kunsens tal-pazjent.
Kif taħsbu li l-media f’Malta tippreżenta diskors dwar l-ewtanasja? Tħoss li hemm imparzjalità?
Il-pajsaġġ tal-media f’Malta jidher li jirrifletti diskors diversi iżda emozzjonalment iċċarġjat anke b’kampanja qawwija ta’ reklamar favur l-ewtanasja. Diversi mezzi ewlenin ippubblikaw artikli ta’ opinjoni u editorjali li rriflettew iż-żewġ naħat tal-argument. Madankollu, ix-xandir nazzjonali u r-reklami sponsorjati mill-Gvern li jippromovu l-inizjattiva leġiżlattiva wrew preġudizzju sinifikanti favur l-introduzzjoni tal-ewtanasja. Għal din ir-raġuni, il-Life Network Foundation ressqet ilment mal-Awtorità tax-Xandir, fejn l-imparzjalità qed tiġi kkontestata.
X’tagħmel il-Life Network Foundation biex tippromovi l-kultura tal-ħajja f’Malta, speċjalment f’każijiet ta’ mard terminali?
Il-Life Network Foundation f’Malta tippromovi l-kultura tal-ħajja billi tappoġġja kura paljattiva b’kompassjoni ma’ dawk b’mard terminali. Permezz tal-kampanja tagħha “Oqtol l-Uġigħ, Mhux Lili”, tenfasizza aċċess aħjar għall-kura paljattiva u twissi kontra r-riskji etiċi u mediċi tal-mewt assistit. Il-fondazzjoni tappoġġja strateġiji nazzjonali li jipprijoritizzaw id-dinjità, l-appoġġ ħolistiku, u d-dritt tal-professjonisti tal-kura tas-saħħa li joġġezzjonaw b’mod kuxjenzjuż, u b’hekk isaħħu l-messaġġ li kull ħajja jistħoqqilha protezzjoni u kumdità sat-tmiem naturali tagħha.
.png)
