Ħal Luqa jiċċelebra lil Sant’Andrija; kollox doppju għal-Luqin

Bħal kull sena l-ewwel Ħadd ta’ Lulju jkun ippakkjat bil-festi. B’kollox ilbieraħ ġew iċċelebrati seba’ festi. Il-gazzetta ILLUM għażlet lil Ħal Luqa biex miegħu tiċċelebra l-festa ta’ Sant’Andrija.

Il-gazzetta ILLUM niżlet Ħal Luqa biex mal-Luqin tesplora l-karatteristiċi li jagħtu identità lil din il-festa, filwaqt li rat b’għajnejha l-armar rikk u sabiħ li jżejjen it-toroq prinċipali ta’ dan ir-raħal.

Mill-armar san-nar… f’Ħal Luqa kollox doppju

Normalment, kull festa, anke fejn hemm każin tal-banda, l-armar li jżejjen it-toroq matul il-ġranet tal-festa, ikun f’idejn Kumitat jew għaqda li xogħolha jkun li torganizza l-festi esterni.

Għall-kuntrarju, f’Ħal Luqa, l-armar huwa f’idejn iż-żewġ baned li bih huwa mżejjen dan ir-raħal sabiħ u antik, jiġifieri l-Għaqda Mużikali Sant’Andrija u s-Soċjetà Filarmonika ‘l-Unjoni.’

Fil-fatt, iż-żewġ baned għandhom it-toroq li jieħdu ħsieb li jarmaw huma.

Apparti minn hekk, iż-żewġ baned għandhom ukoll il-kamra tan-nar tagħhom.

Kif wieħed jistenna, ir-rivalità bejn il-partitarji taż-żewġ għaqdiet mużikali ma tonqosx, iżda bejn il-baned teżisti koperazzjoni, tant li fil-ġranet tal-festa jalternaw il-marċi bejniethom.

Pereżempju din is-sena kien imiss lill-Banda Sant’Andrija biex tilqa’ lill-vara ta’ Sant’Andrija fil-ħruġ tagħha min-niċċa. Is-sena li ġejja, ikun imiss lill-Banda L-Unjoni biex tiftaħ il-festa esterna.

L-istess jiġri fit-Tieni u fit-Tielet jum tat-Tridu, jiġifieri l-Ħamis u l-Ġimgħa tal-festa. F’dawn il-jumejn, il-Banda Mużikali Sant’Andrija hija magħrufa għall-marċ li tagħmel bl-istatwa ta’ Malta u s-Soċjetà Filarmonika ‘L-Unjoni,’ għall-marċ bl-istatwa ta’ Sant’Andrija.

Bejn iż-żewġ każini jeżisti ftehim biex jalternaw dawn il-jumejn bejniethom.

Permezz ta’ dawn l-arranġamenti, anke jekk maqsuma bejn żewġ baned, il-Luqin jiċċelebraw festa waħda u sabiħa lil Sant’Andrija Appostlu.

Marċi brijużi lejlet il-festa… karatteristika tal-Luqin

Karatteristika oħra tal-festa ta’ Ħal Luqa hija dak li jiġri lejlet il-festa, jiġifieri s-Sibt.

Normalment, f’ħafna mill-festi, lejlet il-festa filgħaxija ma jsirx marċ brijuż, iżda jsir marċ qasir u programm mużikali fuq il-planċier.

Iżda f’Ħal Luqa, isir il-kuntrarju. Lejlet il-festa jieħdu sehem iż-żewġ baned tal-lokal u t-tnejn li huma jorganizzaw żewġ marċi brijużi.

Fil-fatt, bħas-Sib, l-Għaqda Mużikali Sant’Andrija, tagħmel marċ bi statwa ta’ Sant’Andrija, liema statwa din is-sena qed tagħlaq 40 sena minn meta saret. Fit-tmiem tal-marċ tradizzjonali, din l-istatwa tittella’ fuq il-kolonna f’Misraħ il-Knisja quddiem is-sede tal-Għaqda Mużikali.

Mill-banda l-oħra, is-Soċjetà Filarmonika ‘L-Unjoni,’ torganizza marċ brijuż, magħruf mal-Luqin iżda anke mad-dilettanti tal-festa, bħala l-Marċ tal-Anġlu.

Il-marċ tal-anġlu… il-Luqin imiddu jdejhom

Dwar il-marċ tradizzjonali tal-anġlu, tkellimna ma’ Neil Zammit, wieħed mill-voluntiera tas-Soċjetà Filarmonika ‘L-Unjoni,’ li jmidd idejh kull fejn ikun hemm bżonn għall-festa ta’ Sant’Andrija.

L-ewwel nett, Zammit spjegalna kif it-tradizzjoni li f’Ħal Luqa, lejlet il-festa, isir marċ brijuż, tmur lura għaż-żmien meta l-festi kienu jiġu ċċelebrati fuq tlett ijiem, jiġifieri mill-Ġimgħa sal-Ħadd.

Anke jekk illum, f’ħafna lokalitajiet il-marċi brijużi mxew għall-ġranet l-oħra tal-ġimgħa, f’Ħal Luqa nżammet it-tradizzjoni li jsir marċ brijuż lejlet il-festa ta’ Sant’ Andrija.

Lura għall-famuż Marċ tal-Anġlu, ma stajniex ma nitkellmux ma’ Zammit dwar l-aktar ħaġa li tagħmel dan il-marċ tant popolari u mfittex, jiġifieri l-mod kif din l-istatwa tittella’ fuq il-kolonna.

Jekk illum, il-maġġoranza tal-istatwi tal-marċi jittellgħu permezz ta’ lift/winċ li jkun inħadem apposta, dan l-anġlu għadu jittella’ l-antika, jiġifieri fuq l-idejn.

Fil-fatt, quddiem din il-kolonna kbira mhux ħażin, jintrama taraġ mill-pjazza sal-quċċata tagħha. Dan it-taraġ jimtela bil-partitarji li jgħaddu din l-istatwa minn id għall-oħra sakemm mill-pjazza, l-anġlu jsib postu fuq nett tal-kolonna.

Zammit spjegalna kif din hija tradizzjoni li tmur lura għall-1885, jiġifieri dik is-sena li fiha Karlu Darmanin ħadem dan l-anġlu.

Mistoqsi jekk hux kulħadd jista’ jaqbad u jitla’ fuq dan it-taraġ, Zammit spjegalna kif il-partitarji, jekk jaħsbu kmieni, ikunu jistgħu jitilgħu fuq dan it-taraġ u jgħinu fit-tlugħ tal-anġlu, anke jekk dejjem ikun hemm dawk l-erbat irġiel li jkunu jafu eżatt kif għandu jittella’ dan l-anġlu biex ma ssirx ħsara.

Interessanti wkoll, kompla jispjegalna Zammit, kif f’dan l-anġlu ġieli ntrama meta f’Ħal Luqa kienet tiġi ċċelebrata l-festa tal-Madonna taċ-Ċintura.

Tal-Unjoni jippreparaw biex jiċċelebraw il-140 anniversarju

Ma’ Neil Zammit tkellimna wkoll dwar dak li ppreparat is-Soċjetà Filarmonika ‘L-Unjoni.’

Wara li fl-aħħar snin, din is-Soċjetà ħadmet fuq armar ġdid, fosthom statwa tal-martirju ta’ Sant’Andrija, kopja tal-kwadru titulari li jinsab fil-knisja, din is-sena ħadet ħsieb tagħmel xi xogħlijiet ta’ restawr fuq il-planċier tal-banda.

Dan ix-xogħol ta’ restawr, kompla jispjegalna Zammit, sar hekk kif din is-sena, is- Soċjetà Filarmonika qed tiċċelebra l-50 anniversarju minn meta kien sar xogħol ta’ rinovazzjoni fuq l-istess planċier.

Iżda l-armar ġdid mhux se jonqos. Fil-fatt, din is-Soċjetà Filarmonika, matul is-sena d-dieħla se tkun qed tiċċelebra l-140 anniversarju mit-twaqqif tagħha u biex tiċċelebra dan l-anniversarju se tkun qed tniedi proġett ta’ armar ġdid.

Mistoqsi dwar dan il-proġett, Zammit ma tantx żvela dettalji, iżda qal biss li se jkun jinkludi armar ġdid li jkomplu jżejjen il-pjazza sabiħa ta’ Ħal Luqa.

Il-Banda Sant’Andrija tiffoka fuq l-estensjoni tal-każin

L-ILLUM tkellmet ukoll mal-President tal-Għaqda Mużikali Sant’Andrija Charles Attard li spjega kif aktar milli fuq l-armar, din is-sena ffukaw aktar fuq l-estensjoni tal-każin tal-banda.

Fil-fatt, spjegalna kif it-tir tal-Għaqda Mużikali huwa li jitlesta minn kollox is-sular ta’ isfel bl-għan li jkun jista’ jitgawda mill-partitarji.

Jekk armar ġdid ma sarx, ma jfissirx li l-voluntiera baqgħu b’idejhom fuq żaqqhom. Attard spjegalna kif sar xogħol ta’ restawr fuq armar antik.

“Għandna l-fortuna li dan ix-xogħol isir kollu min-nies tagħna, kemm l-irħamar u anke l-induratura,” spjegalna l-President.

Fakkar ukoll kif l-Għaqda Mużikali għandha diversi proġetti ppjanati għall-futur anke bis-saħħa ta’ fondi tal-Gvern li bbenefikat minnhom.

Fi kliem Attard, dan kollu bl-għan li jgawdu s-sezzjonijiet kollha tal-każin, kemm iż-żgħażagħ, tan-nar, tal-armar u fuq kollox l-istudenti li jitgħallmu jdoqqu l-istrumenti f’dan il-każin.

Min hu Sant’Andrija?

Sant’Andrija kien sajjied u skont l-Iskrittura huwa ħu San Pietru.

Indrì kien dixxiplu ta’ San Ġwann Battista tant li kien l-istess Battista li meta kien qed jgħammed u ra lil Ġesù dahar fuq Indrì u sħabu u qalilhom: ‘Hekk hu l-Ħaruf t’Alla.’

Indrì mar fuq Ġesù u meta staqsieh fejn kien joqgħod, dan wieġbu: ‘Ejja, u ara.’ Minn dakinhar, Indrì sar dixxiplu ta’ Ġesù.

Kien l-istess Indrì, li skont l-iskrittura laqqa’ lil ħuh Xmun ma’ Ġesù.

L-iskrittura tkompli tgħidilna kif darba Ġesù ltaqa’ magħhom it-tnejn waqt li kienu qed jistadu u qalilhom: ”Ejjew, u nagħmilkom sajjieda tal-bnedmin.  Marru, u minn dakinhar baqgħu dejjem ma’ Ġesù.

Wieħed mill-aktar mirakli magħrufa ta’ Ġesù kien meta kattar il-ħames ħobżiet u ż-żewġ ħutiet biex jitma lid-dixxipli. Kien Indrì, li skont l-Iskrittura qal lil Ġesù li kien hemm tifel li kellu l-ħobż u l-ħut.

Skont it-tradizzjoni, wara li l-Appostli rċevew l-Ispirtu s-Santu, Indrì mar jipprietka l-Vanġelu fil-Ġreċja, fit-Turkija u x’aktarx anke fil-Polonja u r-Russja.

Huwa sofra l-martirju fil-Belt ta’ Patras fl-Achaia fil-Greċja. Huwa ġie marbut ma’ salib forma ta’ X, bl-għan li jdum aktar biex imut. Skont it-tradizzjoni, Indrì dam tlett ijiem imsallab u jippriedka qabel ma’ miet.

X’nafu dwar il-vara ta’ Sant’Andrija?

Il-vara ta’ Sant’Andrija hija mnaqqxa fl-injam u hija xogħol l-artist Giuseppe Scolaro. Din saret fl-1779.

Bejn l-1820 u l-1824 sar pedistall ġdid għal din il-vara, liema pedistall ġie indurat fl-1913.

Fuq il-vara saru diversi xogħlijiet ta’ restawr, l-aktar wieħed famuż huwa dak tal-1913 meta l-vara kienet irrestawrata mill-artist Bormliż Abraham Gatt, apparti li saritilha wkoll l-induratura.

Fl-istess sena nħadmu bradella u bankun, xogħol Luqa Grixti fuq disinn ta’ Abraham Gatt li fih jidhru t-12-il appostlu.