L-Avukat tal-Istat jgħid li l-liġi tal-qbiela qed tipproteġi l-provvista tal-ikel f’każ ta’ emerġenza bħall-gwerra fl-Ukrajna

“Alla ħares m’għandhiex din il-liġi tal-qbiela li tagħti protezzjoni lill-bidwi u tassigura ċirkostanzi fejn Malta jkollha tiddependi fuq l-agrikoltura lokali u mhux l-importazzjoni.” 

Dan kien l-argument illi għamel l-avukat tal-istat wara li sid ta’ għalqa ġewwa l-Qrendi tellgħet lill-Gvern il-Qorti għax skont hi l-liġi preżenti tal-qbiela qed tikser id-dritt tagħha li tgawdi artha.  

L-Uffiċċju tal-Avukat tal-Istat, meta kien qed jagħti d-difiża tiegħu, qabbel dak li qed jiġri fl-Ukrajna ma’ sitwazzjoni reali li Malta tista’ taffaċċja, dik li ssib “interruzzjonijiet fl-importazzjoni” u għalhekk ikollha tiddependi fuq il-bdiewa u r-raħħala lokali minflok l-importazzjoni. 

Il-każ li qed insemmu huwa dak tas-sid Vincenza Magro li riedet tiżgumbra l-bdiewa nisa Annalisa Schembri u Liberata Schembri. Il-gazzetta ILLUM tkellmet ma’ Errol Cutajar, wieħed mill-avukati tal-aħwa Schembri fejn spjega f’aktar dettall xi tfisser ir-rebħa bla preċedent għall-agrikoltura u għall-Malta. 

X’kien jikkonsisti l-każ eżatt? 

F’Diċembru tas-sena l-oħra, il-Prim’Awla tal-Qorti Ċivili fil-Ġurisdizzjoni Kostituzzjonali tagħha ċaħdet kawża għax-xoljiment ta’ qbiela ppreżentata minn sid ta’ għalqa fil-Qrendi, u ddeċidiet li l-liġi tal-qbiela eżistenti ħolqot bilanċ tajjeb bejn id-drittijiet tas-sidien u l-inkliwini li f’dan il-każ kienu żewġ bdiewa nisa. 

Dik li kienet meqjusa bħala “l-ewwel rebħa għall-bdiewa” ġibdet l-attenzjoni għax inqatgħet differenti minn każijiet simili maqtugħa qabel. Minkejja dan, is-sid tal-għalqa, Vincenza Magro, issa fetħet każ kontra l-istat fil-Qorti Kostituzzjonali, kif kien mistenni. 

Din il-kawża bdiet bl-istess mod li jibdew oħrajn u fil-fatt Vincenza Magro ma kinitx l-ewwel persuna li ħadet dan il-pass. 

Fl-2020, kien hemm l-ewwel każ li Malta tqis bħala uniku. Dan għaliex filwaqt illi l-liġi tal-qbiela kienet dejjem tiffavurixxi lill-bidwi,  dan il-każ fetaħ il-bieb sabiex numru ta’ bdiewa jiġu żgumbrati. Nazzareno u Antonia Pulis kienu bdiewa f’art bil-qbiela f’Ħaż-Żabbar. Is-sid tal-art, J&C Properties, rebaħ każ kontra l-Avukat Ġenerali wara li bl-istess argument, qal li l-liġi qed tmur kontra d-dritt fundamentali tiegħu li jgawdi artu. 

F’Diċembru li għadda, l-imħallef Lawrence Mintoff ċaħad it-talba tas-sid Vincenza Magro. Dan seħħ wara li għal kuntrarju ta’ kawżi oħra, inkluż ta’ Pulis, Mintoff ikkunsidra “l-valur tal-tas-settur agrikolu fil-pajjiż.” 

Errol Cutajar beda’ billi spjega li l-liġi tal-qbiela hi mlaħma fuq qafas simili tal-liġi li tittrata l-kirjiet ta’ qabel l-1995. Dan ifisser li timponi kemm il-valur tal-art u anke r-rikolazzjoni u b’hekk il-qbiela tintiret mill-missier għall-ulied. Sintendi issa bħal mas-sid tal-kirjiet qabel l-1995 ħass li l-istess liġi qed tikser id-dritt fundamentali tiegħu biex igawdi l-propjetà tiegħu, l-istess qed jiġri fil-kwistjoni tal-qbiela mal-bdiewa.  

Dan ifisser li “l-liġi tal-qbiela tipproteġi lill-bidwi daqs kemm il-liġi tal-kera fuq il-kirjiet ta’ qabel l-1995 tipproteġi l-inkwilin” 

Għal Cutajar il-valur agrikolu mhux l-istess bħal dak tas-suq... 

Mal-ILLUM irrakonta kif waqt il-każ ta’ Magro, il-Qorti bagħtet il-perit tekniku li stabilixxa l-valur tal-propjetà fis-suq ħieles, filwaqt li kkalkula wkoll il-valur li jrid jiġi mħallas mill-inkwilin. Dan il-valur jmur lura fis-snin ukoll sabiex jiġi stabbilit kemm kellha tkun il-qbiela matul is-snin li għaddew, skont il-valur tal-proprjetà matul iż-żmien. 

“Imma fl-aħħar, il-valur li stabilixxa l-perit kien ħafna ogħla, mingħalija madwar €800-€900 fis-sena. Tgħidli, mhux ħafna, imma għal bidwi huwa ħafna,” kompla Cutajar. 

Kien għalhekk li l-Qorti rat li l-kalkoli tal-perit mhumiex viabli, minħabba li skont hi, “wieħed ma jistax jikkalkula l-kirja mingħajr l-ispejjeż li jiġu mas-settur agrikolu filwaqt li l-art inkwistjoni mhix fabbrikabli.” 

“Għandek bidwi li qed jaħdem l-art b’numru ta’ spejjeż. Ħaġa żgħira bħal ħitan tas-sejjieħ, li anke bis-sussidju tal-Gvern, huma għoljin biex iddurhom. Apparti li hemm l-ispejjeż biex iżomm l-għelieqi stess, imbagħad tmur il-pitkalija u jibgħatek lura bix-xogħol f’idejk,” tenna Cutajar. 

Dan huma uħud mill-elementi li skont Cutajar, l-imħallef Mintoff ħa taħt kunsiderazzjoni meta sostna illi l-liġi ma tiksirx id-dritt fundamentali tas-sid.  

Is-sid reġgħet ma qablitx ma’ dan u appellat is-sentenza fil-Qorti Kostituzzjonali kontra l-Istat. Fis-16 ta’ Mejju tal-2022 huma dehru fil-Qorti u issa l-kawża ġiet deferita għal Ottubru għas-sentenza.  

L-avukat Errol Cutajar

‘Jekk il-Qorti Kostituzzjonali tiddikjara liġi nulla, hija tiġbed l-attenzjoni tal-Parlament għal bidla’ 

Fil-każ ta’ Pulis, fejn il-Qorti Kostituzzjonali ddikjarat il-liġi tal-qbiela nulla u bla effett, il-Qorti ordnat, kif inhu mitluba minnha, li kopja ta’ dik is-sentenza tgħaddi lill-iskrivan tal-Kamra tad-Deputati sabiex tiġbed l-attenzjoni tal-Parlament. Fil-każ li l-kawża ta’ Magro li tinqata’ f’Ottubru wkoll tinqata’ favur is-sid, il-Qorti trid terġa tinforma lill-Parlament li l-liġi m’għandhiex saħħa quddiem il-kawża preżenti. 

Hawn Cutajar spjega li f’Malta, għal kuntrarju ta’ pajjiżi oħra, meta sentenza tiġi ddikjarata bla effett, tiġi ddikjarat hekk għal dik il-kawża partikolari biss.  Dan minħabba s-separazzjoni tal-poter bejn il-Qorti, li tinterpreta il-liġi, u l-Parlament, li jagħmel il-liġi. 

“Diment li dik il-liġi l-Parlament ma jbiddilhiex, mela dik il-liġi tibqa’ hemm fuq il-kotba u għan-nies kollha tibqa’ tapplika, sakemm ma terġax issir kawża oħra u terġa tiġi ddikjarat nulla,” qal mal-ILLUM Cutajar. 

F’dan ir-rigward tajjeb infakkru illi kienet propju l-gazzetta ILLUM illi żvelat kif bħalissa l-Gvern qed jaħdem fuq il-liġi ġdida tal-qbiela. 

L-opinjoni tal-avukat Errol Cutajar dwar dan kollu, x’inhi? 

Għal Errol Cutajar, m’hemmx bilanċ biżżejjed. Skont hu, bħal ma ġara fil-kirjiet residenzjali, bħal ma l-emendi ħolqu xi tip ta’ bilanċ dwar dak li hu dritt tas-sid u u d-dritt tal-inkwilin, hekk irid isir permezz ta’ liġi bejn is-sid u l-bidwi. 

Cutajar jibża li jekk dak il-bilanċ ma jintlaħaqx, il-konsegwenzi jkunu koroh.